คำถาม : ซิฟิลิสติดต่อได้อย่างไร

คำถาม - ซิฟิลิสติดต่อได้อย่างไร
ซิฟิลิส (Syphilis) คือโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ที่เกิดจากเชื้อแบคทีเรียชื่อ Treponema pallidum สามารถติดต่อผ่านการมีเพศสัมพันธ์ที่ไม่ป้องกัน การสัมผัสแผลหรือรอยโรคของผู้ติดเชื้อ หรือจากแม่สู่ลูกในระหว่างตั้งครรภ์หรือคลอด (ซิฟิลิสแต่กำเนิด)

อาการของซิฟิลิส
โรคนี้แบ่งเป็นหลายระยะ แต่ละระยะมีอาการต่างกัน

1. ระยะแรก (Primary Syphilis)
หลังติดเชื้อประมาณ 3 สัปดาห์ถึง 3 เดือน จะมี แผลริมแข็ง (Chancre) ที่จุดรับเชื้อ เช่น อวัยวะเพศ ทวารหนัก ปาก
แผลไม่เจ็บ และหายได้เอง แต่เชื้อยังอยู่ในร่างกาย

2. ระยะที่สอง (Secondary Syphilis)
ผื่นขึ้นตามตัว (มักไม่คัน) โดยเฉพาะที่ฝ่ามือ ฝ่าเท้า
มีไข้ อ่อนเพลีย ต่อมน้ำเหลืองโต
ผมร่วงเป็นหย่อมๆ

3. ระยะแฝง (Latent Syphilis)
ไม่มีอาการแสดง แต่ตรวจเลือดพบเชื้อ
อาจอยู่ยาวนานหลายปี

4. ระยะสุดท้าย (Tertiary Syphilis)
พบในผู้ที่ไม่รักษานานปี
ทำลายอวัยวะสำคัญ เช่น สมอง หัวใจ เส้นประสาท
อาจทำให้ตาบอด หูหนวก หรือเสียชีวิต

การวินิจฉัยและรักษา
ตรวจเลือดหาแอนติบอดีต่อเชื้อซิฟิลิส
รักษาด้วย ยาปฏิชีวนะ เช่น เพนิซิลลิน ซึ่งได้ผลดีหากพบเร็ว
คู่นอนควรตรวจและรักษาร่วมกัน

ป้องกัน
ใช้ถุงยางอนามัยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์
หลีกเลี่ยงการมีเพศสัมพันธ์กับผู้มีแผลหรืออาการน่าสงสัย
ตรวจสุขภาพเป็นประจำหากมีความเสี่ยง

หากสงสัยว่าติดเชื้อ ควรรีบพบแพทย์เพื่อตรวจและรักษาทันที เพราะหากปล่อยไว้อาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนร้ายแรงได้
โรคซิฟิลิส (Syphilis) ในระดับลึกสำหรับแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ
(Advanced Medical Details for Specialists)

โรคซิฟิลิสเกิดจาก Treponema pallidum subspecies pallidum ซึ่งเป็น spirochete ที่มีคุณสมบัติพิเศษหลายประการ เช่น
ไม่สามารถเพาะเลี้ยงใน vitro ได้ (ต้องใช้ rabbit testis model)
ทนทานต่อระบบภูมิคุ้มกัน เนื่องจาก outer membrane มี lipid เพียงเล็กน้อย (น้อยกว่า Gram-negative bacteria) ทำให้ evade immune response
เคลื่อนที่ได้ด้วย endoflagella (axial filaments) สามารถแทรกซึมเนื้อเยื่อลึกได้

1. กลไกการก่อโรคระดับโมเลกุล (Molecular Pathogenesis)
1.1 การจับกับเซลล์โฮสต์ (Host Cell Adhesion)
T. pallidum ใช้ adhesins เช่น Tp0751 (laminin-binding protein) เพื่อจับกับ laminin, fibronectin และ collagen ใน extracellular matrix (ECM)
Tp0136 มีบทบาทในการจับกับ endothelial cells ช่วยในการแพร่กระจายเข้ากระแสเลือด

1.2 Immune Evasion Mechanisms
Antigenic variation:
TprK (T. pallidum repeat protein K) มีความสามารถในการเปลี่ยนแปลงโครงสร้าง หลบเลี่ยง antibody
Complement resistance:
เชื้อผลิต TpF1 (Factor H-binding protein) ยับยั้งการกระตุ้น alternative complement pathway
Low pathogen-associated molecular patterns (PAMPs):
ไม่มี LPS แบบ Gram-negative bacteria กระตุ้น TLRs น้อย

1.3 การทำลายเนื้อเยื่อ (Tissue Damage)
Matrix metalloproteinases (MMPs) จาก host ถูกกระตุ้นโดย T. pallidum ทำลาย collagen ในหลอดเลือดและเนื้อเยื่อ
Endothelial damage Vasculitis (พบใน secondary และ tertiary syphilis)

2. การวินิจฉัยขั้นสูง (Advanced Diagnostics)
2.1 การตรวจทางซีรั่มวิทยา (Serologic Testing)
(A) Non-Treponemal Tests (VDRL/RPR)
กลไก: ตรวจ anticardiolipin antibodies (reagin) ที่ร่างกายสร้างต่อ lipid จากเชื้อ
ข้อจำกัด:
Prozone phenomenon (false-negative หาก antibody สูงมาก) ต้อง dilute serum
Biological false positives (BFP):
Acute (<6 months): HIV, malaria, hepatitis, pregnancy
Chronic (>6 months): SLE, aging, IV drug use

(B) Treponemal Tests (FTA-ABS, TP-PA, CIA/EIA)
Reverse sequence screening:
เริ่มด้วย EIA/CIA (high sensitivity) หาก (+) ตามด้วย RPR/VDRL เพื่อประเมิน activity
หาก RPR (-) แต่ EIA (+) อาจเป็น treated/late latent syphilis

2.2 การตรวจน้ำไขสันหลัง (CSF Analysis in Neurosyphilis)
| เกณฑ์วินิจฉัย Neurosyphilis | ค่าผิดปกติ |
| VDRL-CSF | Specific แต่ sensitivity ~50% |
| WBC count | >5 cells/μL (มักเป็น lymphocytes) |
| Protein | >45 mg/dL |
| CSF-TPPA/FTA-ABS | Sensitivity สูง แต่ไม่เจาะจง (อาจพบใน latent syphilis) |

Indications for LP
Neurologic/ocular symptoms
Treatment failure
HIV RPR 1:32 หรือ CD4 <350

3. การรักษาเฉพาะทาง (Specialized Treatment)
3.1 Penicillin Resistance?
T. pallidum ยังไม่พบการดื้อยา (ไม่มี report การดื้อยาจริง)
แต่ในผู้ป่วย allergic to penicillin:
Doxycycline 100 mg bid × 28 วัน (ใช้แทนใน late syphilis)
Ceftriaxone 1-2 g/day IV/IM × 10-14 วัน (ข้อมูลจำกัด)
Macrolides (azithromycin) ไม่แนะนำ เนื่องจากพบ resistance ในหลายพื้นที่

3.2 การรักษาในกลุ่มพิเศษ
(A) Neurosyphilis
Aqueous penicillin G 18-24 ล้าน units/day IV × 10-14 วัน
Alternative:
Ceftriaxone 2 g IV/IM × 10-14 วัน (cross-reactive ใน penicillin allergy)
ติดตาม: LP ซ้ำทุก 6 เดือนจน CSF normalize

(B) Congenital Syphilis
Confirmed/suspected cases:
Aqueous penicillin G 50,000 units/kg IV q12h (7 วัน) q8h (>7 วัน) × 10 วัน
หรือ Procaine penicillin G 50,000 units/kg IM วันละครั้ง × 10 วัน

(C) HIV Coinfection
แนวทางรักษาเหมือนผู้ไม่มี HIV แต่:
ตรวจ CSF เสมอ หาก RPR 1:32 หรือ CD4 <350
ติดตาม serology ทุก 3 เดือน (อาจตอบสนองช้า)

4. ภาวะแทรกซ้อนระดับลึก (Advanced Complications)
4.1 Ocular Syphilis
อาการ: Uveitis, optic neuritis, retinal vasculitis
การรักษา:
Penicillin G IV × 10-14 วัน corticosteroids topical/systemic

4.2 Otosyphilis
อาการ: หูเสื่อมเฉียบพลัน (sudden SNHL), tinnitus, vertigo
การรักษา: IV penicillin corticosteroids

4.3 Cardiovascular Syphilis
Luetic aortitis Aortic aneurysm (มักที่ ascending aorta)
Coronary ostial stenosis Angina/MI

5. การวิจัยล่าสุด (Recent Advances)
Vaccine development:
Tp0435 (Glycerophosphodiester phosphodiesterase) เป็น candidate vaccine ใน animal models
Novel diagnostics:
Point-of-care PCR สำหรับแผล chancre
Multiplex serologic testing (รวม HIV/syphilis/HBV)

หากต้องการข้อมูลเฉพาะด้านเพิ่มเติม เช่น การจัดการในหญิงตั้งครรภ์, การแปลผล lab ที่ซับซ้อน, หรือกรณี treatment failure สามารถสอบถามได้ครับ!