คำถาม : โรคไลม์ (Lyme disease)

คำถาม : โรคไลม์ (Lyme disease)

เป็นโรคติดเชื้อแบคทีเรียที่เกิดจาก Borrelia burgdorferi ซึ่งแพร่ผ่านการถูกกัดโดยเห็บที่ติดเชื้อ โดยเฉพาะเห็บในกลุ่ม Ixodes scapularis (เห็บขาแพะ หรือเห็บกวาง) ที่พบมากในเขตอบอุ่นของซีกโลกเหนือ เช่น สหรัฐอเมริกา ยุโรป และเอเชียบางส่วน

สาเหตุของโรค
เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรีย Borrelia burgdorferi (ในอเมริกาเหนือ) และ Borrelia afzelii หรือ Borrelia garinii(ในยุโรปและเอเชีย)
เห็บจะต้องเกาะบนผิวหนังอย่างน้อย 3648 ชั่วโมงเพื่อถ่ายทอดเชื้อ


อาการของโรคไลม์
โรคไลม์มีลักษณะการดำเนินโรคเป็น 3 ระยะ
ระยะที่ 1: ระยะแรก (Early localized stage) 3-30 วันหลังถูกกัด
ผื่น Erythema migrans*: พบในประมาณ 7080% ของผู้ป่วย เป็นผื่นวงกลมขยายออก คล้ายเป้ายิง (bull's-eye rash)
อาการคล้ายไข้หวัด: ไข้ หนาวสั่น ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อ ปวดศีรษะ ต่อมน้ำเหลืองโต อ่อนเพลีย
ระยะที่ 2: ระยะแพร่กระจาย (Early disseminated stage) สัปดาห์ถึงเดือนหลังการติดเชื้อ
อาการทางผิวหนัง: ผื่นหลายตำแหน่ง
ระบบประสาท: ปวดเส้นประสาท อัมพาตใบหน้า (Bell's palsy) เยื่อหุ้มสมองอักเสบ
หัวใจ: หัวใจเต้นผิดจังหวะ กล้ามเนื้อหัวใจอักเสบ
ปวดข้อ ปวดกล้ามเนื้อทั่วไป
ระยะที่ 3: ระยะเรื้อรัง (Late disseminated stage) หลายเดือนถึงปีหลังไม่ได้รับการรักษา
ข้ออักเสบ โดยเฉพาะที่ข้อเข่า
ปัญหาทางระบบประสาทส่วนกลางหรือระบบประสาทส่วนปลาย เช่น ปวดเรื้อรัง สมาธิลดลง ภาวะซึมเศร้า

การวินิจฉัย
การวินิจฉัยอาศัยอาการทางคลินิกและประวัติการสัมผัสเห็บ
การทดสอบทางห้องปฏิบัติการ
ELISA ตรวจแอนติบอดีต่อ Borrelia Western blotเพื่อยืนยันผล
PCR (Polymerase Chain Reaction) อาจใช้ตรวจในน้ำไขข้อหรือ CSF กรณีมีภาวะแทรกซ้อน

การรักษา
ยาปฏิชีวนะที่ใช้
ระยะแรก:
Doxycycline (1421 วัน) ห้ามใช้ในเด็กอายุต่ำกว่า 8 ปีและหญิงตั้งครรภ์
Amoxicillin หรือ Cefuroxime สำหรับผู้ที่ใช้ Doxycycline ไม่ได้
ระยะที่ 2 และ 3 (มีภาวะแทรกซ้อน):
Ceftriaxone (IV) หรือ Penicillin G IV สำหรับภาวะแทรกซ้อนทางระบบประสาทหรือหัวใจ

อาการข้ออักเสบเรื้อรัง
อาจต้องรักษาด้วยยาปฏิชีวนะระยะยาว หรือร่วมกับยาแก้อักเสบไม่ใช่สเตียรอยด์ (NSAIDs)
หากไม่ตอบสนอง อาจพิจารณาใช้ DMARDs (Disease-modifying antirheumatic drugs)

วิธีป้องกัน
หลีกเลี่ยงการเข้าไปในพื้นที่ที่มีเห็บชุกชุม โดยเฉพาะป่า ทุ่งหญ้า หรือพุ่มไม้หนาแน่น
สวมเสื้อแขนยาว กางเกงขายาว และรองเท้าหุ้มข้อ หากต้องเข้าป่า
ใช้สารไล่แมลงที่มี DEET หรือ Permethrin
ตรวจสอบร่างกายทุกครั้งหลังเข้าป่า โดยเฉพาะบริเวณข้อพับ รักแร้ ขาหนีบ คอ ศีรษะ
หากพบเห็บเกาะ ให้ใช้แหนบคีบออกอย่างระมัดระวัง ไม่บิดเห็บ
ป้องกันสัตว์เลี้ยงจากเห็บ เพราะอาจเป็นพาหะนำเชื้อเข้าสู่บ้าน

สรุป
โรคไลม์เป็นโรคติดเชื้อที่สามารถรักษาให้หายได้หากวินิจฉัยและรักษาในระยะแรก แต่หากปล่อยให้เป็นเรื้อรังอาจทำให้เกิดภาวะแทรกซ้อนรุนแรง โดยเฉพาะระบบประสาทและข้อ จึงควรเน้นการป้องกันการถูกเห็บกัดเป็นหลัก