Hyper K คืออะไร
Hyper K คืออะไร
Hyperkalemia (Hyper K): กลไกทางสรีรวิทยาและการจัดการเชิงลึกทางการแพทย์
Hyperkalemia หมายถึง ภาวะที่มีระดับโพแทสเซียมในเลือดสูงเกิน 5.0 mEq/L โดยระดับที่ >6.0 mEq/L ถือเป็นภาวะฉุกเฉินที่ต้องจัดการทันที เนื่องจากอาจนำไปสู่ life-threatening cardiac arrhythmias ได้
1. สาเหตุ (Etiology)
แบ่งตามกลไกหลัก 3 ประการ
A. การเคลื่อนย้ายโพแทสเซียมออกจากเซลล์ (Transcellular Shift)
ภาวะเมแทบอลิก
Metabolic acidosis (ทุก 0.1 pH K 0.6 mEq/L)
Insulin deficiency (DKA)
Hyperosmolar state (เช่น uncontrolled DM)
การทำลายเซลล์
Rhabdomyolysis
Tumor lysis syndrome
Severe burns
ยา/สารพิษ
Succinylcholine
Digitalis toxicity
Beta-blockers (non-selective)
B. การขับโพแทสเซียมลดลง (Decreased Renal Excretion)
Renal failure (ทั้ง AKI และ CKD)
Hypoaldosteronism
Addisons disease
Type 4 RTA (จาก DM หรือ NSAIDs)
ยา
K-sparing diuretics (Spironolactone, Amiloride)
ACEi/ARBs
NSAIDs
Trimethoprim
C. การได้รับโพแทสเซียมมากเกิน (Excessive Intake)
รับประทานอาหารหรือยาที่มีโพแทสเซียมสูงในผู้ป่วย CKD
IV K ให้เร็วเกินไป
2. อาการทางคลินิก (Clinical Manifestations)
A. อาการจากระบบประสาทและกล้ามเนื้อ
Muscle weakness (เริ่มจากขา แขน respiratory muscles)
Paresthesia
Areflexia (ในระดับ K >7.0 mEq/L)
B. อาการทางหัวใจ (Cardiac Effects)
ECG Changes (สัมพันธ์กับระดับ K):
K >5.5 mEq/L
Tall peaked T waves (ใน precordial leads)
Short QT interval
K >6.5 mEq/L:
PR prolongation
P wave flattening
Widened QRS
K >7.0 mEq/L:
Sine wave pattern
Ventricular fibrillation/asystole
3. การวินิจฉัย (Diagnosis)
A. การตรวจทางห้องปฏิบัติการ
Serum K >5.0 mEq/L (ยืนยันด้วยการเจาะซ้ำหากสงสัย pseudohyperkalemia)
ABG (ประเมิน acidosis)
Renal function tests (BUN/Cr, eGFR)
CK, LDH (หากสงสัย rhabdomyolysis)
Cortisol/aldosterone (หากสงสัย adrenal insufficiency)
B. การแยก Pseudohyperkalemia
เกิดจาก K รั่วออกจากเซลล์ระหว่างเก็บเลือด เช่น
Hemolysis (เจาะเลือดยาก)
Thrombocytosis (>500,000/mm³)
Leukocytosis (>100,000/mm³)
4. การรักษา (Management)
A. หลักการทั่วไป
ประเมินความรุนแรงจากอาการ ECG
หยุดสาเหตุ (เช่น ยา, IV fluids มี K)
จำแนกการรักษาตามระดับ K และอาการ
B. การรักษาเฉพาะตามกลไก
(1) การรักษาแบบฉุกเฉิน (หากมี ECG changes หรือ K >6.5 mEq/L)
ยาหรือวิธีการรักษา กลไกการออกฤทธิ์ ระยะเวลาออกฤทธิ์ ขนาดยา
Calcium gluconate 10% IV Stabilize cardiac membrane เริ่มภายใน 1-3 นาที 10 mL IV over 10 min
Insulin Glucose กระตุ้น Na/K-ATPase K เข้าเซลล์ 15-30 นาที Insulin 10 units D50W 50 mL IV
Beta-2 agonists (Nebulized albuterol) กระตุ้น Na/K-ATPase 30 นาที 10-20 mg neb
Sodium bicarbonate แก้ acidosis K เข้าเซลล์ 15-30 นาที 50-100 mEq IV
(2) การกำจัด K ออกจากร่างกาย (Long-term management)
วิธีการรักษา กลไก ระยะเวลาออกฤทธิ์
Loop diuretics (Furosemide IV) เพิ่มการขับ K ทางปัสสาวะ 1-2 ชม.
Sodium polystyrene sulfonate (Kayexalate) แลกเปลี่ยน Na กับ K ในลำไส้ 2-6 ชม.
Hemodialysis กำจัด K โดยตรง ทันที
C. แนวทางการรักษาแบบขั้นบันได
หากมี ECG changes หรือ K >6.5 mEq/L:
Calcium gluconate IV ป้องกัน cardiac arrest
Insulin Glucose ลด K ในเลือดเร็วที่สุด
Nebulized albuteral เพิ่มประสิทธิภาพการลด K
หากมีภาวะ acidosis: Sodium bicarbonate
กำจัด K ออกจากร่างกาย:
Furosemide ในผู้ป่วยที่ปัสสาวะได้
Dialysis ในผู้ป่วย renal failure
5. การป้องกัน (Prevention)
หลีกเลี่ยงอาหารโพแทสเซียมสูง (กล้วย, ส้ม, มันฝรั่ง) ในผู้ป่วย CKD
ตรวจสอบระดับ K สม่ำเสมอในผู้ใช้ยา ACEi/ARBs, spironolactone
แนะนำให้ใช้ loop diuretics ในผู้ป่วยที่มีแนวโน้มเกิด hyperkalemia
6. ภาวะแทรกซ้อน (Complications)
Cardiac arrest (VF/asystole)
Severe muscle weakness Respiratory failure
Arrhythmias (Sinus bradycardia, AV block)
สรุป
Hyperkalemia เป็นภาวะที่ต้องรีบรักษาเนื่องจากอาจทำให้เสียชีวิตจาก cardiac arrhythmia ได้ การรักษาขึ้นกับระดับ K และอาการทางคลินิก โดย
Calcium gluconate เป็นยาที่ต้องให้ทันทีหากมี ECG changes
Insulin glucose และ albuterol ช่วยลดระดับ K ในเลือดชั่วคราว
Furosemide หรือ dialysis ใช้เพื่อกำจัด K ออกจากร่างกายในระยะยาว
