ชาย 68 ปี ไอน้ำหนักลด ทำงานเซรามิก 30 ปี เอกซเรย์พบปุ่มเล็กๆ รอบฮิลาร์ วินิจฉัยอะไร?

ชาย 68 ปี ไอน้ำหนักลด ทำงานเซรามิก 30 ปี เอกซเรย์พบปุ่มเล็กๆ รอบฮิลาร์ วินิจฉัยอะไร?
ผู้ป่วยชายอายุ 68 ปี มีอาการไอเรื้อรังและน้ำหนักลด 1 เดือน เขาทำงานในอุตสาหกรรมเซรามิกมา 30 ปี ตรวจร่างกาย: ได้ยินเสียงครืดคราดที่ปอดทั้งสองข้างด้านบน เอกซเรย์ปอดแสดงภาพ (มีปุ่มเล็กๆ จำนวนมากบริเวณรอบๆ ฮิลาร์)
A. โรคปอดบิสซิโนซิส (Byssinosis)
B. โรคปอดจาก bagasse (Bagassosis)
C. โรคซิลิโคซิส (Silicosis)
D. โรคแอสเบสโตซิส (Asbestosis)
E. โรคเบริลิโอซิส (Berylliosis)

เฉลย: C. โรคซิลิโคซิส (Silicosis)

จากประวัติผู้ป่วยชายอายุ 68 ปี ที่มีอาการไอเรื้อรังและน้ำหนักลดมา 1 เดือน มีประวัติทำงานในอุตสาหกรรมเซรามิกมาเป็นเวลานานถึง 30 ปี ตรวจร่างกายพบเสียงครืดคราดที่ปอดทั้งสองข้างด้านบน และผลเอกซเรย์ปอดแสดงให้เห็นปุ่มเล็กๆ จำนวนมากบริเวณรอบฮิลาร์ อาการและการตรวจพบทั้งหมดนี้ชี้ให้เห็นถึงโรคปอดจากอาชีพที่เกิดจากการสัมผัสสารซิลิกาเป็นเวลานาน
กลไกทางพยาธิสรีรวิทยาของซิลิโคซิส:
โรคซิลิโคซิสเกิดจากการสูดหายใจเอาผงฝุ่นซิลิกา (crystalline silica) ขนาดเล็กกว่า 5 ไมครอนเข้าสู่ปอดอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานาน ฝุ่นซิลิกาที่เข้าสู่ปอดจะถูกฟาโกไซต์โดยแมคโครฟาจ แต่เนื่องจากซิลิกาไม่สามารถถูกย่อยสลายได้โดยเอนไซม์ปกติ แมคโครฟาจเหล่านี้จะตายและปล่อยสารต่างๆ ออกมา ได้แก่ ไซโตไคน์โปรอักเสบ เช่น interleukin-1, tumor necrosis factor-alpha, เอนไซม์ไลโซโซมัล และ reactive oxygen species สารเหล่านี้จะกระตุ้นให้เกิดการอักเสบเรื้อรังและกระตุ้นไฟโบรบลาสต์ให้ผลิตคอลลาเจนมากเกินไป นำไปสู่ภาวะไฟโบรซิสและเกิดปุ่มเล็กๆ ที่เรียกว่า silicotic nodules ในเนื้อปอด
ลักษณะทางคลินิกที่เฉพาะของซิลิโคซิส:
ซิลิโคซิสมักแสดงอาการทางปอดที่พัฒนาอย่างช้าๆ หลังจากสัมผัส silica เป็นเวลานานหลายปี อาการไอเรื้อรังและน้ำหนักลดเป็นอาการที่พบบ่อย เมื่อโรคดำเนินไปมากขึ้นอาจมีอาการหายใจลำบากขณะออกแรง เสียงครืดคราดที่ปอดมักพบที่ปอดด้านบนซึ่งเป็นตำแหน่งที่พยาธิสภาพของซิลิโคซิสมักแสดงชัดเจน ภาพเอกซเรย์ปอดจะแสดงปุ่มเล็กๆ ขนาดเท่ากันกระจายทั่วไป โดยเฉพาะบริเวณปอดด้านบนและรอบฮิลาร์
การวินิจฉัยแยกโรคกับโรคปอดจากอาชีพอื่นๆ:
A. บิสซิโนซิส: เกิดจากการสัมผัสฝุ่นฝ้าย ปอกระเจา หรือปั่น flax มักมีอาการหอบคล้ายโรคหอบหืดและไม่เกี่ยวข้องกับอุตสาหกรรมเซรามิก
B. บากาสซิซ: เกิดจากการสัมผัส bagasse ซึ่งเป็นกากอ้อยที่ใช้ในอุตสาหกรรมกระดาษและเยื่อกระดาษ มีอาการคล้ายปอดอักเสบจากภูมิไวเกิน
D. แอสเบสโตซิส: เกิดจากการสัมผัสแร่ใยหิน มักพบเสียงกรอบแกรบที่ปอดด้านล่างและมี pleural plaques บนเอกซเรย์
E. เบริลิโอซิส: เกิดจากการสัมผัสเบริลเลียม ซึ่งใช้ในอุตสาหกรรมอวกาศและนิวเคลียร์ มีลักษณะคล้ายซาร์คอยโดซิส
ปัจจัยเสี่ยงสำคัญ:
การทำงานในอุตสาหกรรมเซรามิกเป็นปัจจัยเสี่ยงหลัก เนื่องจากกระบวนการผลิตเซรามิกเกี่ยวข้องกับการใช้ซิลิกาในหลายขั้นตอน ได้แก่ การเตรียมดินเหนียว การขึ้นรูป การขัด และการเคลือบ workers ในอุตสาหกรรมนี้มีโอกาสสูดหายใจเอาผงฝุ่นซิลิกาเข้าสู่ปอดอย่างต่อเนื่อง
ภาวะแทรกซ้อนที่สำคัญ:
ผู้ป่วยซิลิโคซิสมีความเสี่ยงเพิ่มขึ้นต่อการเกิดวัณโรคปอด เนื่องจากซิลิกาทำให้การทำงานของแมคโครฟาจในการทำลายเชื้อ Mycobacterium tuberculosis ลดลง นอกจากนี้ยังมีความเสี่ยงต่อโรค autoimmune บางชนิดและอาจพัฒนาสู่ภาวะ respiratory failure ในระยะสุดท้าย
การตรวจเพิ่มเติมที่แนะนำ:
ควรส่งตรวจเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ความละเอียดสูงของปอดเพื่อประเมินลักษณะและขอบเขตของพยาธิสภาพให้ชัดเจนขึ้น ตรวจสมรรถภาพปอดเพื่อประเมินการทำงานของปอด และตรวจหาเชื้อวัณโรคเนื่องจากมีความเสี่ยงสูง
โดยสรุป โรคซิลิโคซิสเป็นการวินิจฉัยที่เหมาะสมที่สุด เนื่องจากสอดคล้องกับประวัติการทำงานในอุตสาหกรรมเซรามิกเป็นเวลานาน ร่วมกับอาการทางคลินิกและลักษณะเฉพาะบนภาพรังสีที่บ่งชี้ถึงโรคปอดจากซิลิกา